Uit het onderzoek van de KvK eind 2012 blijkt dat van de ongeveer 760.000 zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel) in Nederland slechts 10% is aan te merken als ondernemer. De rest is freelancer of werkzaam in een verkapt dienstverband, maar dan zonder de rechten van een werknemer. Ze zijn bijvoorbeeld niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid en de meerderheid doet al helemaal niets aan pensioenopbouw. Ze worden wel beschouwd als de moderne slaven van onze samenleving, die zichzelf verhuren voor veel te lage uurtarieven om geen klanten te verliezen aan de concurrentie.

Dit klinkt allemaal niet best. En dat is ook niet zo als je naar hun inkomen kijkt. De SER berekende dat 60 procent van de zelfstandigen na aftrek een bedrag onder een minimuminkomen overhoudt. En daarvan kan 47% niet terugvallen op een alternatief gezinsinkomen.
Veelal gaat dit om de zzp’ers, die min of meer gedwongen zzp’er zijn geworden. Het zijn mensen, die ontslagen zijn en zich vervolgens als zzp’er vestigden. Velen van hen lieten zich door hun voormalige baas weer inhuren tegen een veel lager uurtarief. Het zijn ‘schijnzelfstandigen’. Met name in de bouwbranche komt dit veel voor, maar ook in de tuinbouw, transportsector en de zorg. Uiteraard kunnen ze bij zo’n laag uurtarief niet zorgen voor pensioenopbouw en/of een torenhoge premie betalen voor een arbeidsongeschiktheids-verzekering.

Toch is dit verschijnsel niet zo verbazingwekkend als we ervan uitgaan dat een zzp’er ondernemer moet zijn. De ABN Amro, onderzoeker Han Mester, concludeert na onderzoek* dat de meeste zzp’ers geen echte ondernemers zijn. Ze vinden acquisitie het minst leuke aan hun werk of zien er tegen op, terwijl dit het ‘kernelement’ van ondernemen is. Veel zzp’ers onderschatten het belang van acquisitie doen en dit zou een van de belangrijkste redenen zijn dat het zzp’ers vaak niet lukt om een goed bedrijf op te bouwen.
Mester pleit voor een impressariomodel voor de zzp’ers. Zzp’ers zouden – net als zangers of acteurs – een soort manager kunnen aanstellen die hun belangen behartigt. Zo’n manager zou opdrachten kunnen binnenhalen en hen kunnen adviseren over hun loopbaan en ontwikkeling. De zzp’ers, vooral de heel specialistische die door bedrijven worden ingehuurd omdat ze specifieke kennis hebben, kunnen zich zo meer op hun vakgebied en minder op het ‘ondernemen’ richten.

Daarnaast kan de overheid uiteraard veel meer doen om zzp’ers te ondersteunen met bijvoorbeeld gunstige belastingmaatregelen, collectieve ziekte- en arbeidsongeschiktheids-verzekeringen e.d.

Zie ook:
* Han Mester: Onderzoek ‘De toekomst van de ZZP’er’ – 2012.
* Nel Muller: Artikel ‘Werkloos’ – 2012.

■ Nel Muller-Beckers 2013.